Μαθηματική ξενάγηση

Αχμές ο γιος του φεγγαριού , του Τεύκρου Μιχαηλίδη.

Γράφει η Χρυσούλα Βακιρτζή

Υπάρχει ολόκληρη σχολή στην ψυχολογία, η οποία προσπαθεί να εξηγήσει τον μηχανισμό του ασυνείδητου με όρους της συμμετρικής (μαθηματικής) λογικής. Σύμφωνα με αυτό το κίνημα / σχολή, το ασυνείδητο μοιάζει κάπως με το οικοδόμημα που περιγράφει ο Μπόρχες στο μικρό διήγημά του «Ο πύργος της Βαβέλ». Στη «Βαβέλ», κάθε πιθανό βιβλίο – ‘αρχετυπικό μοτίβο εμπειρίας’- βρίσκεται βαθιά χωμένο κάπου στη βιβλιοθήκη.

Ο Μπόρχες περιγράφει τη βιβλιοθήκη, σαν ένα πλέγμα διασυνδεδεμένων εξαγωνικών κελιών, φέρνοντάς μας κάπως στο νου την περιγραφή ενός πελώριου εγκεφάλου. Πχ. υπάρχουν βιβλία γεωγραφίας, όπου το Παρίσι είναι η πρωτεύουσα της Γαλλίας, αλλά και ένα βιβλίο στο οποίο η Γαλλία είναι πρωτεύουσα του Παρισιού.]

Ο Χιλιανός ψυχολόγος, Μάτε Μπλάνκο, (ιδρυτής της σχολής), πιστεύει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, όπως η συγκεκριμένη βιβλιοθήκη, πραγματοποιεί παράξενες ταυτίσεις εξαιτίας μιας παράξενης επιθυμίας για εξισορρόπηση πραγμάτων. Από τον Αισχύλο, λοιπόν, περνάμε στους σύγχρονους μεταμοντέρνους συγγραφείς της μαθηματικής λογοτεχνίας;

Και στην  αρχαιότητα (500 μ.Χ.), δεμένος στο βράχο του Καυκάσου ο Προμηθέας απαριθμεί τα όσα έχει προσφέρει στους ανθρώπους, λέγοντας: «…μα και τον αριθμό, την πιο τρανή σοφία βρήκα και τους χάρισα εγώ…» -απόδοση, Τ. Μιχαηλίδη.

…αν το τρίγωνο μπορείς σε μισοκύκλι

χωρίς ποτέ γωνία να μπάσεις…

Ως ο γεωμέτρης που όλος βυθισμένος

τον κύκλο να μετρήσει μα δε βρίσκει

στο νου του το θεμέλιο που έχει ανάγκη.

(Στίχοι απ’ την «Κόλαση» του Δάντη).

Με τις σκέψεις αυτές, αρχίζουμε την παρουσίαση του «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού». Ο Αχμές, είναι ο κεντρικός ήρωας του νέου μαθηματικού / ιστορικού μυθιστορήματος, που έγραψε ο γνωστός μαθηματικός και συγγραφέας Τεύκρος Μιχαηλίδης (εκδόσεις Πόλις, σελ. 313). Το βιβλίο έγινε best seller, κερδίζοντας  το ενδιαφέρον των αναγνωστών για πολλούς μήνες τώρα.

Υπόθεση: Ο Αχμές ανατρέφεται από θετούς γονείς. Ο Πιανκί και η Ταντινανέφερ τον βρίσκουν έκθετο στο Νείλο (συνήθιζαν τότε να αφήνουν σ’ ένα καλάθι τα νόθα, κυρίως,  παιδιά). Ο γιος του φεγγαριού ξεχωρίζει από μικρό παιδί για τον ορθολογισμό του. Αμφισβητεί τη μυθική και πλούσια παράδοση των αιγυπτίων- και ξεχωρίζει για τη μαθηματική του ευφυΐα.

Στο πρόσωπο του έξυπνου νεαρού, αναδεικνύονται πτυχές της μαθηματικής σκέψης της εποχής και της αιγυπτιακής σημειογραφίας του 16ου π.Χ, αιώνα. Σαν Μεγάλος Αρχιερέας στο ναό του Φθα, καταφέρνει να έχει την υπευθυνότητα  για τη συντήρηση, την αντιγραφή και διάδοση των παλαιών παπύρων που περικλείουν όλη την αρχαία σοφία.

Πάντα με κεντρικό άξονα τη ζωή του Αχμές, ο οποίος  αποτελεί ιστορικό πρόσωπο που υπήρξε ως γραφέας, και συνέταξε πραγματικά σε έναν πάπυρο  84 λυμένα μαθηματικά προβλήματα. Το μεγαλύτερο μέρος του πάπυρου έχει διασωθεί και από το 1930 βρίσκεται στο βρετανικό μουσείο, ονομάστηκε «Μαθηματικός Πάπυρος του Ριντ» από τον Βρετανό Αιγυπτιολόγο Χένρι Ρηντ.. Στο μυθιστόρημα εξιστορούνται, με μικρά και περιεκτικά κεφάλαια, τα γεγονότα για το πώς έφτασε ο πάπυρος ως τις μέρες μας.

Όλα συμβαίνουν στο τέλος της περιόδου των Υκσώς και στην αρχή του Νέου Βασιλείου. Την εποχή που εκδιώκονται οι Υκσώς (στα αιγυπτιακά οι ‘Υ’ καταγράφονται ως «Χεκάου Κασούτ»). Ο συγγραφέας σκιαγραφεί με ευθύβολο τρόπο αυτήν τη μεταβατική περίοδο, δείχνοντας τον απαιτούμενο σεβασμό στα ιστορικά στοιχεία. Με μόνη ίσως υπερβολή, την  αποκάλυψη  ότι ο Αχμές ήταν  νόθος γιος του Φαραώ που τον έκανε αρχιερέα, του Α Ούσερ Ρε.

Ένας πάπυρος θαμμένος σε κάποιον αρχαίο τάφο κοντά στο Λούξορ, των αρχαίων Θηβών, Ανάμεσα σε. ογδόντα τέσσερα λυμένα προβλήματα, υπάρχουν ένα όνομα, μία ημερομηνία: το πρώτο ενυπόγραφο μαθηματικό κείμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ένας πάπυρος, που συνοψίζει τις μαθηματικές γνώσεις των ανθρώπων χτίζοντας  τις πυραμίδες και, κατά τον Ηρόδοτο, επινόησαν τη γεωμετρία.

Συγγραφέας του ο Αχμές, που είναι και οδηγός μας σε μια περιήγηση στη χώρα των Φαραώ. Θα μας οδηγήσει στην Άβαρι, το κοσμοπολιίτκο σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ασία και Αφρική. Θα μας σεργιανίσει στη Μέμφιδα, ονομαστή για τους ναούς της αλλά και για τα κακόφημα καπηλειά της. Μας ξεναγεί στο κατάφυτο από παπύρους Δέλτα του Νείλου, Εκεί θα μας κεράσει μαύρη μπίρα από τη χώρα του Κους και γλυκόπιοτο σεντέχ, κρασί από ρόδι.

Παρέα του, μασουλώντας μελωμένα σύκα και χουρμάδες, ακούμε τους μύθους και τα παραμύθια της Αιγύπτου, όπως τα αφηγούνταν οι κατασκευαστές των πυραμίδων τις ώρες της ανάπαυσης. Βιώνουμε κι εμείς τις διαμάχες, τις ίντριγκες, τους πολέμους ανάμεσα στους ηγεμόνες της Άνω και Κάτω Αιγύπτου. Με τον Αχμές συμμεριζόμαστε την απορία του, νιώθουμε  την αγωνία του να γνωρίσει το άπιαστο, το απρόσιτο. Αυτό που οι μετέπειτα γενιές αποκάλεσαν άπειρο…

«Τι είναι καλύτερο, αναρωτήθηκε,  να μπορείς ν’ ανέβεις την πυραμίδα και να μην ξέρεις να τη μετρήσεις, ή να ξέρεις να τη μετρήσεις και να μη μπορείς ν’ ανέβεις;»

Ο «Αχμές» του Τ.Μ. συμβαδίζει με το μυθιστόρημα «Η πέτρα του Φωτός», του Κριστιάν Ζακ και τη μελέτη «Οι πόλεμοι των Θεών και των Ανθρώπων», του Ζακάρια Σικτσιν.

Ένας πάπυρος θαμμένος σ’έναν τάφο στο Λούξορ, τις αρχαίες Θήβες. Ογδόντα τέσσσερα λυμμένα προβλήματα, ένα όνομα, μία ημερομηνία: το πρώτο ενυπόγραφο μαθηματικό κείμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ένας πάπυρος που συνοψίζει τις μαθηματικές γνώσεις των ανθρώπων που έχτισαν τις πυραμίδες και, κατά τον Ηρόδοτο, επινόησαν τη γεωμετρία. Συγγραφέας του ο Αχμές, που θα γίνει οδηγός μας σε μια περιήγηση στη χώρα των Φαραώ. Θα μας οδηγήσει στην Άβαρι, το κοσμοπολιίτκο σταυροδρόμι ανάμεσα σε Ασία και Αφρική. Θα μας σεργιανίσει στη Μέμφιδα, ονομαστή για τους ναούς της αλλά και για τα κακόφημα καπηλειά της. Θα μας ξεναγήσει στο κατάφυτο από παπύρους Δέλτα του Νείλου, θα μας κεράσει μαύρη μπίρα από τη χώρα του Κους και γλυκόπιοτο σεντέχ, κρασί από ρόδι. Παρέα του, μασουλώντας μελωμένα σύκα και χουρμάδες, θ’ ακούσουμε τους μύθους και τα παραμύθια της Αιγύπτου, όπως τα αφηγούνταν οικατασκευαστές των πυραμίδω τις ώρες της ανάπαυσης. Μέσ απ’ τη ζωή του θα βιώσουμε κι εμείς την πολυτάραχη Δεύτερη Ενδιάμεση Περίοδο, τις διαμάχες, τις ίντριγκες και τους πολέμους ανάμεσα τους ηγεμόνες των δύο βασιλλείων, της Άνω και Κάτω Αιγύπτου. Μα πάνω από όλα θα συμμεριστούμε την απορία του, θα νιώσουμε τον παλμό της αγωνίας του να γνωρίσει το άπιαστο, το απρόσιτο , αυτό που οι μετέπειτα γενιές αποκάλεσαν άπειρο…

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Χρονόμετρο".