Ο Αριστοφάνης σατυρίζει τα μαθηματικά της εποχής του!
O Aριστοφάνης ήταν ένας από τους πιο πετυχημένους κωμωδιογράφους της εποχής του.Γενικά το έργο του αντανακλά τα ενδιαφέροντα της εποχής , ποικίλλοντας από σκληρά σχόλια για τον μακροχρόνιο πόλεμο της Αθήνας με τη Σπάρτη μέχρι ασεβείς προσωπογραφίες δικαστικών , φιλοσόφων , ποητών και μαθηματικών.Στους Όρνιθες διακωμωδεί τον Μέτωνα. Ο Μέτωνας είχε ικανότητες μηχανικού και αστρονόμου , πολεοδόμου και αρχιτέκτονα.Γνωρίζουμε ότι ήταν υπεύθυνος για την αναμόρφωση του αθηναϊκού ημερολογίου.Ο Μέτων έγινε αντικείμενο αστεϊσμών από τον Αριστοφάνη επειδή ασχολούνταν με ένα είδος μαθηματικών που δεν θεωρούνταν σημαντικά και ήταν δύσκολο να τα καταλάβει κάποιος.Ας δούμε τον παρακάτω διάλογο από το έργο του Αριστοφάνη :
ΜΕΤΩΝ : Να 'μαι κι εγώ!
ΠΕΙΣΘΕΤΑΙΡΟΣ : Άλλος μπελάς και τούτος! Τι θες εδώ; Βρήκες καμιά εφεύρεση σπουδαία; Τι μας κουβαλήθκες εδώ;
ΜΕΤΩΝ : Ήρθα να μετρήσω τον αέρα σας , να βρω τα στρέμματα που πιάνει.
ΠΕΙΣΘΕΤΑΙΡΟΣ : Θεός φοιλάξοι!Ποιος είσαι εσύ;
ΜΕΤΩΝ : Ποιος είμαι εγώ;Ο Μέτων , με ξέρει όλη η Ελλάδα!
ΠΕΙΣΘΕΤΕΡΟΣ :Μπα; Και τι είναι όλα αυτά;
ΜΕΤΩΝ : Τα σύνεργα για να μετρήσω τον αέρα που η γη στριφογυρίζει. Κοίτα λοιπόν , θα βάλω τον κανόνα τον κυρτό , ύστερα θα καρφώσω τον διαβήτη . . . Κατάλαβες;
ΠΕΙΣΘΕΤΑΙΡΟΣ : Ούτε λέξη.
ΜΕΤΩΝ : Μετά θα βάλω τον κανόνα τον ορθό κι ο κύκλος μας τετράγωνο θα γίνει. Στο κέντρο θα είναι η αγορά κι εκεί οι δρόμοι θα φτάνουν από όλες τις μεριές όπως τ' αστέρια , που φαντάζουν στρογγυλά , αλλά παντού οι ακτίνες τους πηγαίνουν.
ΠΕΙΣΘΕΤΑΙΡΟΣ : Λοιπόν ο Μέτωνας είναι ένα ς Θαλής σωστός!
Σε ένα άλλο έργο του ο Αριστοφάνης διακωμωδεί την νέα πνευματική εκπαίδευση των σοφιστών :
ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ : Κι αυτό εδώ τι είναι;
ΜΑΘΗΤΗΣ : Αυτά; Γεωμετρία.
ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ : Ωραία. Πού χρησιμεύει όμως;
ΜΑΘΗΤΗΣ : Για να καταμετρήσουμε τη γη.
ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ : Εννοείς τη γη των κληρούχων;
ΜΑΘΗΤΗΣ : Όχι μόνο αλλά ολόκληρο τον κόσμο.
ΣΤΡΕΨΙΑΔΗΣ : Θαυμάσια: Είναι λοιπόν μια χρήσομη και δημοκρατική εφεύρεση η γεωμετρία.
Ο κληρούχος ήταν ένας άποικος στρατιώτης που λαμβάνει γη ως αμοιβή για τη θητεία του.Στην μετάφραση χάνεται το λογοπαίχνιο που χρησιμοποιεί ο Αριστοφάνης .Η έκφραση "ολόκληρο τον κόσμο" αποδίδεται ατσο αρχαίο κείμενο "την σύμπασαν" που σημαίνει για όλους. Εδώ ο Αριστοφάνης υπαινίσσεται ότι η διανομή γης θα έπρεπε να γίνεται για όλους και μετά να καταμετρείται από τους γεωμέτρες.Βέβαια το βαθύτερο νόημα αυτής της σάτυρας είναι ότι ο μαθητής λέει ότι η γεωμετρία ασχολείται με γενικά και αφηρημένα πράγματα αλλά ασφαλώς όχι με τη λύση των οικονομικών προβλημάτων του κόσμου.
Άλλωστε στην εποχή εκείνη υπήρχε και από άλλους συγγραφείς μια κριτική και δυσπιστία για τα ζητήματα με τα οποία ασχολούνταν οι γεωμέτρες όπως τον τετραγωνισμό του κύκλου , τα οποία δεν σήμαιναν τίποτα για τις πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων. Ο Διογένης ο Κυνικός αναρωτιόταν μήπως " οι μαθηματικοί ασχολούνταν με τον ήλιο και τη σελήνη , αδιαφορώντας για τα καθημερινά πράγματα. Ο Ισοκράτης ενώ δεχόταν ότι η γεωμετρία μπορούσε να θεωρηθεί ένα πνευματικό γύμνασμα για τους νέους παρά ταύτα : " οι περισσότεροι θεωρούν αυτές τις σπουδές κενές συζητήσεις και λεπτολογίες επειδή κανένα από αυτά τα πράγματα δεν είναι χρήσιμο στην ιδιωτική και στην δημόσια ζωή".Προειδοποιούσε επίσης για τους κινδύνους της υπερβολικής χρήσης των μαθηματικών η οποία θα μπορούσε να εμποδίσει την αρμονική ανάπτυξη τους. Επίσης ότι η σχολαστική ακρίβεια των μαθηματικών απομακρύνει την χρησιμότητα τους και δεν είναι πάντα αναγκαία.Κατά τον Πλάτωνα βέβαια πρέπει να διαχωρίσουμε τα μαθηματικά σε δύο δρόμους. Εχουν διπλή ιδότητα. Υπάρχουν από τη μια μεριά τα μαθηματικά για τους πολλούς , τους λιανοπωλητές και τους εμπόρους που αποβλέπουν στο κέρδος.Από την άλλη υπάρχουν η αριθμητική εκείνη και η φιλοσοφική γεωμετρία για τους λίγους.Καταλήγει στο συμπέρασμα : " οι τέχνες και τα μαθηματικά που εμπνέονται από τους πραγματικούς φιλοσόφους είναι απείρως ανώτερες σε ακρίβεια και αλήθεια σχετικά με τα μέτρα και τους αριθμούς".Επηρεασμένη η ελληνική σκέψη από τον Πλάτωνα συνδέει τα μαθηματικά με τη φιλοσοφία και θεωρεί ότι οι φιλόσοφοι οφείλουν να έχουν την εποπτεία των μαθηματικών.
Άλλωστε στην εποχή εκείνη υπήρχε και από άλλους συγγραφείς μια κριτική και δυσπιστία για τα ζητήματα με τα οποία ασχολούνταν οι γεωμέτρες όπως τον τετραγωνισμό του κύκλου , τα οποία δεν σήμαιναν τίποτα για τις πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων. Ο Διογένης ο Κυνικός αναρωτιόταν μήπως " οι μαθηματικοί ασχολούνταν με τον ήλιο και τη σελήνη , αδιαφορώντας για τα καθημερινά πράγματα. Ο Ισοκράτης ενώ δεχόταν ότι η γεωμετρία μπορούσε να θεωρηθεί ένα πνευματικό γύμνασμα για τους νέους παρά ταύτα : " οι περισσότεροι θεωρούν αυτές τις σπουδές κενές συζητήσεις και λεπτολογίες επειδή κανένα από αυτά τα πράγματα δεν είναι χρήσιμο στην ιδιωτική και στην δημόσια ζωή".Προειδοποιούσε επίσης για τους κινδύνους της υπερβολικής χρήσης των μαθηματικών η οποία θα μπορούσε να εμποδίσει την αρμονική ανάπτυξη τους. Επίσης ότι η σχολαστική ακρίβεια των μαθηματικών απομακρύνει την χρησιμότητα τους και δεν είναι πάντα αναγκαία.Κατά τον Πλάτωνα βέβαια πρέπει να διαχωρίσουμε τα μαθηματικά σε δύο δρόμους. Εχουν διπλή ιδότητα. Υπάρχουν από τη μια μεριά τα μαθηματικά για τους πολλούς , τους λιανοπωλητές και τους εμπόρους που αποβλέπουν στο κέρδος.Από την άλλη υπάρχουν η αριθμητική εκείνη και η φιλοσοφική γεωμετρία για τους λίγους.Καταλήγει στο συμπέρασμα : " οι τέχνες και τα μαθηματικά που εμπνέονται από τους πραγματικούς φιλοσόφους είναι απείρως ανώτερες σε ακρίβεια και αλήθεια σχετικά με τα μέτρα και τους αριθμούς".Επηρεασμένη η ελληνική σκέψη από τον Πλάτωνα συνδέει τα μαθηματικά με τη φιλοσοφία και θεωρεί ότι οι φιλόσοφοι οφείλουν να έχουν την εποπτεία των μαθηματικών.
Από το βιβλίο : " Αρχαία Μαθηματικά" της S. Cuomo , λέκτωρα του Κέντρου Ιστορίας των Επιστημών και της Τεχνολογίας του Κολεγίου του Λονδίνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου